Op een koude zondagmiddag verzamelden we met een groepje kameraden bij het Groninger museum voor de aanvang van een wandeling die ons langs enkele plekken door de stad zou loodsen die verband houden met het slavernij verleden. Allereerst was dat het Groninger museum zelf, waar een schilderij hangt ‘van’ Elsbeth Schaij (1697-1715). Dit betekent echter niet dat het door haar is geschilderd, zoals ondergetekende enthousiast vertelde. ‘Bijzonder dat het in die tijd door een vrouw geschilderd was’. Nu moet ik met de billen bloot en deze grove fout rectificeren. Elsbeth is op het schilderij afgebeeld. Dus het is een schilderij ‘van’ haar… ja zo kan het ook natuurlijk. Het is gewoon door een man geschilderd. Zo zie je maar, een mens ziet wat hij wil zien!

Een mens ziet wat hij wil zien, maar een schilder laat jou zien wat híj wil dat je ziet. In dit geval wilde de schilder dat de toeschouwer een rijke, witte, knappe, jonge vrouw ziet. Een trucje dat in de 17^e eeuw werd gebruikt om de toeschouwer dit te laten zien was het bijschilderen van een jong zwart knaapje. Door het zwarte van zijn huid, leek de huid van de jonge vrouw extra wit. Een mooie witte huid straalde rijkdom uit, je had dan de luxe om uit de zon te blijven. Een gebruinde huid was voor de arme sloebers die op het land moesten zwoegen onder de brandende zon.

Dit geeft de tijd waarin we ons tijdens de wandeling waanden goed weer. Hoe donkerder de huid, hoe lager de status. Wél kon iemand met een donkere huid de status van iemand met een witte huid verhogen. Door optisch contrast, maar ook door noeste arbeid op bijvoorbeeld plantages. De arbeid van honderdduizenden zwarte mensen leidde tot grote welvaart bij een selecte groep witte rijkelui. Ze profiteerden van de gratis arbeid van hun tot slaaf gemaakten. Dit is een duizelingwekkende geschiedenis waar je maag zich van omkeert.

In Groningen was de invloed van de slavernij vooral te merken aan de aanwezigheid van handelswaar afkomstig van plantages, en door plekken waar producten van plantages verwerkt werden. Bijvoorbeeld een tabaksfabriek, of een klein kruidenierszaakje. De goederen kwamen per schip de stad binnen. Veel vaarwegen zijn vandaag de dag gedempt, bijvoorbeeld het Gedempte Zuiderdiep. Ik vind het altijd een verwonderlijk idee om te bedenken hoe er ooit grote schepen in de stad voeren op de plek waar je nu gewoon kunt lopen.

Langs de grachten stonden pakhuizen waar de goederen werden opgeslagen. Hier zijn er nog veel van te zien. Ook langs gedempte grachten kun je nog pakhuizen bewonderen. De huizen aan de grachten werden door de rijke burgers bewoond. Hier hoefde je overigens niet per se al te jaloers op zijn, want er waren geregeld malaria uitbraken langs de grachten met veel doden tot gevolg. Stilstaand water is een heerlijke broedplaats voor malariamuggen. Ik dacht dat dat enkel iets exotisch is, maar blijkbaar kon de malariamug zich heerlijk in het exotische Groningen nestelen.  

De wandeling zette aan tot nadenken. Zijn er paralellen te trekken tussen de slavernij uit de 17^e eeuw en het huidige economische systeem? De kameraden waren het deze wandeling unaniem eens dat die paralellen er zeker zijn. Bijna alle spullen, zeg maar gerust troep, die wij voor een schijntje bij rotzooiwinkels kunnen kopen is door arbeiders vervaardigd die daar geen volwaardig loon voor krijgen. Dit is nogal een understatement. Veel arbeiders in landen aldaar werken onder erbarmelijke omstandigheden. Lijfstraffen zijn niet ongebruikelijk in kledingfabrieken. Kinderarbeid ook niet. Het niet uitbetalen van loon als een partij kleding niet is opgekocht komt ook vaak voor. Het loon dat wel uitbetaald wordt is dusdanig laag dat de arbeiders zichzelf er net van in leven kunnen houden, maar meer niet. Uitputting, lange uren, slechte gezondheid en een lage levensverwachting zijn allemaal aan de orde van de dag.

Het is makkelijk om onze 17^e eeuwse voorouders te beschuldigen van walgelijk gedrag. De trans-Atlantische slavenhandel was van absurde proporties en aan de goederen die vervaardigd werden binnen deze constructie kleefde bloed. Maar toch rookten de mensen hun tabak, aten ze chocola en dronken ze thee. Dat is nu nog steeds zo. We kopen massaal producten gemaakt door slaven of door arbeiders die het niet veel beter hebben dan dat. Het zet toch aan het denken… Kan het niet beter?

Ja, natuurlijk kan het beter! We moeten blijven strijden voor een socialistische wereld waarin arbeiders zeggenschap hebben over de waren die zij produceren. Een wereld waarin mensen een toekomst hebben waarin ze zich kunnen ontplooien en ontwikkelen. In de tussentijd kun je voor het kopen van kleding kijken naar fair trade merken. Maar ook dat is niet waterdicht… Tweedehands kleding kopen is een optie, maar zelfs dat is een perverse handel geworden waar je ook niet altijd blij van wordt.

Gewoon lekker niks kopen is nog altijd het beste! Hou je vinger op de knip, het geld in je zak en consuminder jezelf een beter mens! Kom gezellig met ons meewandelen, ontmoet kameraden en klets over je niche interesses, er is altijd wel iemand te vinden die er enthousiast van wordt! Ik kijk ernaar uit om jullie bij de volgende wandeling weer te zien!!