Recent verscheen een aflevering van podcast De Lockdown met Alex de Jong, co-directeur van het International Institute for Research and Education (IIRE), over de Nederlandse socialist Henk Sneevliet (1883-1942). In deze interessante aflevering gaat De Jong, die ook schrijft voor de socialistische website Grenzeloos, in op het avontuurlijke leven van deze internationaal bekende revolutionair.
Henk Sneevliet is een naam die in veel landen nog wel een belletje doet rinkelen. Zo staat zijn gezicht op het Chinese geld en is hij de oprichter van de oudste socialistische organisatie van Indonesië. Ook in Nederland is er mening straat of plein vernoemd naar deze socialist. Maar wie was hij?
Henk Sneevliet, geboren in 1883 in een arm Rotterdams arbeidersgezin, begint zijn politieke loopbaan als Zwols gemeenteraadslid van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP). In 1911 wordt hij ook nog eens verkozen als voorzitter van de vakbond voor spoorwegpersoneel. Hij komt bekend te staan als iemand met veel passie voor de zaak van het socialisme. Zo schrijft hij:
[D]e rijkdom, de Schoonheid, de Glans van de Religie der Sociaal-Democratie… Want de Sociaal-Democratie is wèl begrepen meer dan een politieke leer. Zij legt de zware verplichting op van getuigen, van het zaaien van propagandazaad in alle omstandigheden.
Na gedesillusioneerd te raken in de verrechtsende SDAP na een partijconflict met voorzitter Pieter Jelles Troelstra vertrekt hij in 1913 naar de Nederlandse kolonie Indonesië om een nieuw leven te beginnen. Daar wordt hij medeoprichter van de Indische Sociaaldemocratische Vereeniging (ISDV), de eerste socialistische organisatie van het land.
Na de Russische Revolutie wordt Sneevliet echter uit Indië verbannen vanwege zijn revolutionaire idealen, en verhuist hij naar de pas opgerichte Sovjet-Unie. Hier geeft de Komintern, destijds een orgaan van de internationale communistische beweging, hem in 1921 de opdracht om de opbouw van de Chinese socialistische beweging te coördineren. Sneevliet heeft echter bezwaren tegen de strategie van de Sovjet-Unie in China, en na 3 jaar hard werk te leveren in China keert Sneevliet in 1924 terug naar Nederland. Hier wordt hij voorzitter van de radicale vakcentrale Nationaal Arbeids-Secretariaat (NAS). Sneevliet keert zich tegen Stalin en de autoritaire trekken van de Russische communistische partij, en richt dan in 1929 met medestanders de Revolutionair Socialistische Partij (RSP) op. Deze partij fuseerde in 1935 met de Onafhankelijke Socialistische Partij (OSP) tot de Revolutionair Socialistische Arbeiderspartij (RSAP).
Henk Sneevliet was als leider van de RSAP na 1935 hét gezicht van het anti-stalinistisch, internationalistisch, revolutionair socialisme in Nederland. Maar de komst van de Tweede Wereldoorlog dwingt Sneevliet en zijn kameraden dan om ondergronds te gaan. Hier richten zij het Marx-Lenin-Luxemburg-front op, een socialistische verzetsorganisatie die naast verzet ook veel aan agitatie voor het socialisme doet. Het opvallendst hierbij is dat het MLL-front hierbij niet bang is om ook onder de Duitse soldaten te agiteren voor de vrede en het socialisme.
Maar helaas valt dan in 1942 het doek. Een lid van het MLL-front wordt opgepakt en gemarteld, en geeft de namen van zijn kameraden prijs. Sneevliet en een handvol metgezellen worden opgerold en geëxecuteerd. Vlak voor zijn dood schrijft Sneevliet nog een brief naar zijn stiefdochter en schoonzoon:
Plotseling komt het einde, waarmee ik me verzoend heb in het besef een trouw soldaat van mijn plicht te zijn geweest… Vergeet [je] vrienden en kennissen niet. Tot het laatste ogenblik hoop ik de kracht te bezitten om de Maleise spreuk te laten gelden: Berani Karena Benar – dapper zijn omdat het goed is!
Wil je meer weten over het leven en de betekenis van deze indrukwekkende revolutionair? Bekijken dan onderstaande aflevering, lees Henk Sneevliet (1883-1942), rebel in Azië en Europa van Alex de Jong en bekijk de website van het Nederlandse Sneevliet Herdenkingscomité!